મહુડો ઔષધીય ગુણથી ભરપુર હોય છે અને સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ ફાયદાકારક હોય છે. તેનો ઉપયોગ લોકો દ્વારા જુદી જુદી રીતે કરવામાં આવે છે. ઔષધીય ગુણધર્મોથી સમૃદ્ધ, આ વૃક્ષ મધ્યપ્રદેશ અને ઉત્તર ભારતના જંગલોમાં જોવા મળે છે. જેને લોકો મહુડાના નામથી જાણે છે. મહુડો એ એક વિશાળ વૃક્ષ છે, જેનો સ્થાનિક લોકો વિવિધ રીતે ઉપયોગ કરે છે.
કેટલાક લોકો મહુડાનાં ફૂલ સુકાવીને પાવડર બનાવીને ઉપયોગ કરીને ખાય છે. આ સિવાય મહુડાના ફૂલો પ્રાણીઓ માટે પોષક ખોરાક માનવામાં આવે છે. મહુડાનું વૈજ્ઞાનિક નામ મધુકા લાંબી છે. મહુડાના ઝાડને આયુર્વેદમાં ઘણા આરોગ્ય લાભો છે, તેમાં ઘણા ઔષધીય ગુણ છે. આ સિવાય તેની છાલ, પાંદડા, બીજ અને ફૂલો પણ મૂલ્યવાન છે. મહુડાના ફૂલોમાં પ્રોટીન, ખાંડ, કેલ્શિયમ, ફોસ્ફરસ અને ચરબી હોય છે. અનેક આરોગ્ય સમસ્યાઓની સારવારમાં તેના વૃક્ષનો ઉપયોગ વિવિધ રીતે થાય છે. મહુડો ત્વચા માટે ઘણી રીતે ફાયદાકારક પણ છે, પરંતુ ઘણા લોકો મહુડાનો ઉપયોગ દારૂ જેવા નશીલા પદાર્થો બનાવવા માટે પણ કરે છે. આ ઉપરાંત, મહુડાનો ઉપયોગ તબીબી, સાબુ, સફાઈકારક અને ત્વચાની સંભાળ વગેરે માટે પણ થાય છે. તો ચાલો જાણીએ મહુડાના સ્વાસ્થ્ય લાભ વિશે.
શરદી, ખાંસી અને પીડાથી રાહત..
મહુડાના ફૂલો શરદી અને કફ દૂર કરે છે. મહુડાનું ફૂલ ઠંડુ હોય છે. તેના ફળો અને ફૂલોનો ઉપયોગ કુદરતી ઠંડક આપતા એજન્ટો અને આરોગ્ય વધારતા ટોનિકસ તરીકે થાય છે. પરંતુ હજી પણ તેના ફૂલોનો ઉપયોગ શરદી, ખાંસીના શ્વાસનળી અને અન્ય પેટ અને શ્વસન સંબંધી વિકારની સારવારમાં થાય છે. તેની છાલમાંથી બનાવેલ ઉકાળો પીવાથી ઝાડાની સમસ્યા દૂર થાય છે. આ સિવાય તેના બીજ દવા તરીકે વપરાય છે. તેનો ઉપયોગ ન્યુમોનિયા, ત્વચાની સમસ્યાઓ માટે થાય છે. આ સિવાય તેના ઝાડની છાલ ત્વચાને નરમ બનાવવામાં મદદ કરે છે.
ડાયાબિટીઝ માટે..
ડાયાબિટીઝની સમસ્યા સામાન્ય થઈ ગઈ છે. જે લોકોને ડાયાબિટીઝ હોય છે, તેમના માટે મહુડો એક દવા જેવો છે. ડાયાબિટીઝના દર્દીઓ માટે મહુડાની છાલમાંથી બનાવેલો ઉકાળો ફાયદાકારક છે. તેના ઔષધીય ગુણધર્મો શરીરમાં બ્લડ સુગર લેવલને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે. ડાયાબિટીસના લક્ષણોને તેની છાલમાંથી બનાવેલા ડેકોક્શનના નિયમિત સેવનથી દૂર કરી શકાય છે.
સંધિવાના ઉપચારમાં મદદ..
મહુડાની છાલનો ઉપયોગ સોજો કે દાહ, ડાયાબિટીઝ, અલ્સર અને સંધિવા માટે થાય છે. આ માટે મહુડાની છાલનો ઉકાળો કરો અને તેને નિયમિત રીતે પીશો, તો તમને તેનો ફાયદો થશે. આ સિવાય સંધિવા ની પીડા અને સોજો ઓછો કરવા માટે મહુડા ની છાલ ને પીસીને ગરમ કરો અને લગાવો. આ સિવાય તમે મહુડા ના બીજમાંથી કાઢેલ તેલથી પણ મસાજ કરી શકો છો. આ કરવાથી સંધિવાની સારવારમાં મદદ મળશે.
દાંતના દુખાવામાં રાહત…
દાંતની સમસ્યામાં તમે મહુડાનો ઉપયોગ કરી શકો છો. દાંતના દુ:ખાવા માટે મહુડાની છાલ અને ફૂલ ફાયદાકારક છે. જો તમને દાંતમાં દુખાવો થાય છે અને પેઢામાંથી લોહી નીકળતું હોય તો મહુડાની છાલમાંથી નીકળેલા રસ સાથે થોડું પાણી મિક્સ કરો અને આ પાણી તેમાં લગાવો. આ સિવાય તમે તેનાથી બ્રશ પણ કરી શકો છો. તે મોઢાના બેક્ટેરિયાને નષ્ટ કરે છે અને દાંતના દુખાવામાં રાહત આપે છે.
બવાસીર અને આંખના રોગ માટે…
મહુડાના ફૂલો પણ બવાસીરમાં ફાયદાકારક છે. તમારે તેના ફૂલો ઘીમાં શેકવા જોઈએ અને તેને દર્દીને નિયમિત ખવડાવવા જોઈએ. તે ફાયદો આપશે, તે પીડા ઘટાડે છે અને તમને આરામ આપે છે. આ સિવાય મહુડાના ફૂલોની રસ આંખોમાં લગાવવાથી તમારી આંખો સાફ થાય છે અને આંખો તેજ થાય છે. આ સિવાય તેમાંથી બનાવેલું મધ આંખોમાં ખંજવાળ માટે પણ ઉપયોગી છે.
ખરજવું માં ઉપયોગી..
મહુડાનો ઉપયોગ ત્વચાને નરમ કરવા માટે જ નહીં, પણ ત્વચા રોગના ખરજવાની સારવાર તરીકે પણ થાય છે. આ માટે મહુડાના પાન પર તલનું તેલ લગાવીને ગરમ કરો. તમારે આ ત્વચાના ગરમ ભાગને તમારી ત્વચાના તે ભાગમાં લગાવવુ જોઈએ જ્યાં તમને ફોલ્લીઓ, ખંજવાળ થઈ હોય, આ પાંદડા ખરજવાના અસરગ્રસ્ત વિસ્તારને સંકોચવામાં ફાયદો કરશે. આ સિવાય મહુડાના ફૂલોના સેવનથી મહિલાઓમાં દૂધ ઉત્પાદનની ક્ષમતામાં વધારો થાય છે.
