દરેક ભારતીય ગોદરેજ નામથી વાકેફ છે. ભાગ્યે જ એવું કોઈ ઘર હશે જ્યાં આજે પણ ગોદરેજના તાળા કે કબાટ જોવા મળ્યા ન હોય. આ અનિવાર્ય પણ છે, કારણ કે 125 વર્ષથી કંપની પોતાની સેવાઓ લોકોને પૂરી પાડી રહી છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આટલા લાંબા સમય સુધી લોકોના વિશ્વાસ પર ખરા ઉતરેલી આ કંપની કેવી રીતે શરૂ થઈ?
એક પારસી છોકરો જે કાયદો છોડીને ભારત પાછો ફર્યો:
અરદેશર ગોદરેજ લો સ્કૂલમાંથી પાસ આઉટ થયો હતો. તેમને 1894માં બોમ્બે સોલિસિટર ફર્મ દ્વારા કેસ લડવા માટે ઝાંઝીબાર મોકલવામાં આવ્યા હતા. પૂર્વ આફ્રિકામાં પ્રેક્ટિસ કરતા આ વકીલ, ટૂંક સમયમાં સમજી ગયા કે તેમણે વકીલાતમાં જૂઠાણાંનો આશરો લેવો પડશે. પરંતુ તે આ માટે તૈયાર નહોતો. આવી સ્થિતિમાં તેઓ વકીલાતને અલવિદા કહીને ભારત પરત ફર્યા.
લોન લઈને બિઝનેસ શરૂ કર્યો:
અરદેશર ગોદરેજ ભારત આવ્યા, પરંતુ તેમની પાસે કોઈ કામ નહોતું. શરૂઆતમાં તે કેમિસ્ટની દુકાનમાં આસિસ્ટન્ટ તરીકે કામ કરતો હતો. આ સમય દરમિયાન તેને સર્જિકલ સાધનો બનાવવામાં રસ પડ્યો. આ માટે તેણે પારસી સમાજના પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિ મેરવાનજી મુચરજી કામા પાસેથી 3 હજાર રૂપિયા ઉછીના લીધા હતા. જોકે તેમનો આ ધંધો ચાલ્યો નહીં.
ગોદરેજની પ્રથમ બિઝનેસ નિષ્ફળતાનું કારણ તેની દેશભક્તિ હતી અથવા તો તેણે દેશ માટે પોતાના નફાને લાત મારી હતી. ખરેખર, અરદેશરને બ્રિટિશ કંપની માટે સર્જરીના સાધનો બનાવવાના હતા. બ્રિટિશ કંપની વેચે છે પણ ગોદરેજ મગર બનાવે છે.
પરંતુ આ સાધનો પર કયા દેશની મહોર મારવામાં આવશે તે મુદ્દે સ્ક્રૂ અટકી ગયો હતો. ગોદરેજ ઈચ્છતા હતા કે તેમના પર ‘મેડ ઈન ઈન્ડિયા’ લખવામાં આવે. પરંતુ અંગ્રેજો આ માટે તૈયાર ન હતા. આવી સ્થિતિમાં અરદેશીરે પોતે જ આ ધંધો બંધ કરી દીધો.
અખબારના સમાચારોએ બિઝનેસનો નવો વિચાર આપ્યો:
અરદેશર ગોદરેજનો પહેલો બિઝનેસ ભલે અટકી ગયો હોય, પરંતુ તેણે હાર માની નહીં. તે કંઈક અલગ અને સારું કરવા માંગતો હતો અને એક અખબારના સમાચારે તેને આ તક આપી. આ સમાચાર બોમ્બેમાં થયેલી ચોરીની ઘટનાઓ સાથે સંબંધિત હતા. બોમ્બે પોલીસ કમિશનરે લોકોને તેમના ઘર અને ઓફિસની સુરક્ષામાં સુધારો કરવા જણાવ્યું હતું.
બસ આ સમાચારને કારણે અરદેશરના મગજમાં તાળાઓ બનાવવાનો વિચાર આવ્યો. એવું નથી કે તે સમયે તાળાં નહોતાં. પરંતુ ગોદરેજ આવા તાળાઓ બનાવ્યા, જે પહેલા કરતા વધુ સુરક્ષિત હતા. ઉપરાંત, દરેક તાળું કોઈપણ ચાવીથી ખોલી શકાતું નથી.
તે સમયે તાળાઓ અંગે કોઈએ કોઈ ગેરંટી આપી ન હતી. પરંતુ અરદેશીર ગોદરેજ પણ આ જોખમ ઉઠાવે છે. તેણે ફરી એકવાર મેરવાનજી મુછરજી કામા પાસેથી લોન લઈને બોમ્બે ગેસ વર્કસની બાજુમાં 215 ચોરસ ફૂટનું ગોડાઉન ખોલ્યું અને ત્યાં તાળાઓ બનાવવાનું શરૂ કર્યું. આ સાથે ગોદરેજ કંપનીનો જન્મ 1897માં થયો હતો.
