કૈલાસ માનસરોવરની યાત્રા સૌથી મુશ્કેલ માનવામાં આવે છે. ત્યારબાદ અમરનાથ યાત્રા નંબર 2 પર આવે છે. પરંતુ હિમાચલ પ્રદેશના શ્રીખંડ મહાદેવની યાત્રા અમરનાથ યાત્રા કરતાં વધુ મુશ્કેલ છે. અમરનાથ યાત્રામાં, જ્યાં લોકોને લગભગ 14000 ફીટ ચઢવું પડે છે, ત્યાં શ્રીખંડ મહાદેવને જોવા માટે 18570 ફૂટની ઉંચાઈએ ધાધવું પડે છે.
શ્રીખંડ મહાદેવ:- શ્રીખંડ પ્રવાસની આગળ અમરનાથ યાત્રા કાઈ જ નથી. તે બંને સ્થળોએ જઈને આવેલ લોકો આ અંગે એવું કહે છે કે, શ્રીખંડ મહાદેવ યાત્રા વધુ મુશ્કેલ છે. શ્રીખંડ મહાદેવ હિમાચલમાં ગ્રેટ હિમાલયન નેશનલ ઉદ્યાનની પાસે આવેલું છે. સ્થાનિકોના મતે ભગવાન શિવ આ શિખર પર વસે છે. તેના શિવલિંગની ઉંચાઈ 72 ફૂટ છે. અહીં પહોંચવા માટે સુંદર ખીણો વચ્ચેથી પસાર થવું પડે છે. અમરનાથ યાત્રા દરમિયાન લોકો ખચ્ચરનો આશરો લે છે. તે જ સમયે, શ્રીખંડ મહાદેવની 35 કિલોમીટરની ઉંચાઈ એટલી મુશ્કેલ છે કે ત્યાં કોઈ ઘોડો કે ખચ્ચર પણ ચઢી નથી શકતા. શ્રીખંડનો રસ્તો રામપુર બુશાયરથી જાય છે. અહીંથી, નીરમંડ, ત્યાર બાદ બાગીપુર અને અંતમાં જાવ બાદ પદયાત્રા શરુ થાય છે.
પૌરાણિક મહત્વ શું છે:- શ્રીખંડની પૌરાણિક કથા એવી છે કે રાક્ષસ ભસ્મસુરાએ શિવ પાસે તપસ્યા કરી એવું વરદાન માંગ્યું હતું કે જેના પર તે હાથ મૂકશે તેભસ્મ થઈ જશે. શૈતાની હોવાથી તેણે માતા પાર્વતી સાથે લગ્ન કરવાનું નક્કી કર્યું. તેથી ભસ્મસુરએ હાથ મૂકીને ભગવાન શિવને ખાવાની યોજના ઘડી હતી પરંતુ ભગવાન વિષ્ણુએ તેનો આ ઈરાદા પર પાણી ફેરવી દીધું. વિષ્ણુએ માતા પાર્વતી રૂપ ધારણ કર્યું હતું. અને ભસ્માસુરને તેની સાથે નૃત્ય કરવા માટે રાજી કર્યા હતા. નૃત્ય દરમિયાન ભસ્માસૂરાએ તેના પોતાના જ માથા પર હાથ મૂક્યો અને ભસ્મ થઇ ગયો. આજે પણ ત્યાંની માટી અને પાણી દૂરથી લાલ દેખાય છે.
જુદા જુદા સ્થળોથી અંતર:- શ્રીખંડ મહાદેવ પહોંચવા માટે, સિમલા જિલ્લાના રામપુરથી કુલ્લુ જિલ્લાના નિર્મંદ થઈને બાગીપુલ અને જાવ સુધીની ટ્રેનો અને બસો પહોંચવાની છે. જ્યાંથી લગભગ ત્રીસ કિલોમીટર આગળ પદયાત્રા કરવી પડે છે.શિમલાથી રામપુર – 130 કિ.મી.રામપુરથી નિર્મંદ – 17 કિ.મી.નિર્મંદથી બગીપુલ – 17 કિ.મી.બગીપુલથી જાઓ – લગભગ 12 કિલોમીટર
શ્રીખંડ કેવી રીતે જઈ શકાય:- તમે શ્રી રામખંડ, કુદરતી શિવ ગુફા, નિર્મંદમાં સાત મંદિરો, જાવમાં માતા પાર્વતી સહિત નવ દેવીઓ, પરશુરામ મંદિર, દક્ષિણ મહાદેવ, દક્ષિણ મહાદેવ, રામપુર બુશહરથી 35 કિમી માર્ગ દ્વારા બગીપુલ અથવા અરસુ પહોંચી શકો છો. હનુમાન મંદિર અરસુ, સિંહગઢ, જોતકાલી, ધનકદ્વાર, બકાસુર બંધ, ધનકદ્વાર અને કુંશા વગેરે. બાગીપુલથી 7 કિ.મી.નું અંતર ગામેથી ગામે ગામે પહોંચી શકાય છે. ગામથી 25 કિ.મી.નો ટ્રેક પગપાળા શરૂ થાય છે.
શ્રીખંડ મહાદેવની મુલાકાત લેતા ભક્તો:- શ્રીખંડ સેવા દળ દ્વારા મુસાફરોની સેવામાં રાત દિવસ લંગર ચલાવવામાં આવે છે. કૈલાસ ખંડ 7 કિ.મી.ના અંતરે આવેલું છે અને દર્શન કર્યા પછી ભીમ દ્વાર અથવા થાચડુ પરત ફરવું ફરજિયાત છે.
સિંહગઢ, થાચરુ, કાલીકુંડ, ભીમદ્વારી, પાર્વતી બાગ, નયનાસરોવર અને ભીમ્બાહી વગેરે પ્રવાસમાં શામેલ છે. સિંહગઢ એ પ્રવાસનો આધાર શિબિર છે. જ્યાંથી ભક્તોને તેમના નામ નોંધણી કર્યા પછી મુલાકાત લેવાની મંજૂરી છે. શ્રીખંડ સેવા સમિતિ વતી દરેક પગલે ભક્તો માટે લંગરની વ્યવસ્થા છે.
